Wat als jouw verwachtingen niet overeenstemmen met het wettelijk erfrecht?

dinsdag, 16 december 2025
Smart-Blog Paraad Verzekeringen

Wettelijk erfrecht vs. jouw wensen: zo maak je een slimme successieplanning

Het wettelijk erfrecht is een verstandig vangnet voor miljoenen Belgen, maar het is geen maatwerk. Heb je specifieke wensen voor je partner, (klein)kinderen, stiefkinderen of een goed doel? Wil je een familiebedrijf gericht overdragen of de erfbelasting binnen de wettelijke mogelijkheden beperken? Dan heb je meer nodig dan de standaardregeling: een doordachte, tijdige en juridisch correcte successieplanning.

Samenvatting in 30 seconden

Het wettelijk erfrecht is een algemene regeling, geen maatwerk.
Met planning stem je je nalatenschap af op je eigen wensen.
Belangrijke instrumenten: huwelijksstelsel, testament, schenking, controlestructuren (bv. maatschap, levensverzekering), zorgvolmacht.
Begin tijdig en laat je begeleiden voor optimale juridische en fiscale keuzes.
Combineer technieken en houd je plan up-to-date.

Wat is het wettelijk erfrecht? Het wettelijk erfrecht bepaalt automatisch wie erft als je niets regelt. Het biedt houvast, maar houdt geen rekening met alle nuances van jouw leven, zoals:

nieuw samengestelde gezinnen
specifieke wensen voor kinderen en stiefkinderen
gerichte steun voor een kind met extra zorgnoden
het correct en duurzaam overdragen van een familiebedrijf

Wanneer botst de wet met jouw verwachtingen?

Je wil je partner sterker beschermen dan de wet voorziet.
Je wil (klein)kinderen rechtstreeks bevoordelen.
Je wil een kind met extra zorgnoden duurzaam ondersteunen.
Je wil je familiebedrijf doordacht en fiscaal efficiënt overdragen.
Je wil erfbelasting beperken binnen de wettelijke mogelijkheden.

De 5 belangrijkste instrumenten voor successieplanning

1) Huwelijksstelsel en huwelijkscontract: De basis voor gehuwden. Met de keuze tussen gemeenschap van goederen of scheiding van goederen leg je de fundamenten. Via clausules kan je de vermogensverdeling sturen en je partner extra beschermen. Zo houd je flexibiliteit bij het eerste overlijden en kan je sneller inspelen op je actuele gezinssituatie en fiscale context.

2) Testament:; Een testament is persoonlijk en flexibel. Met een eigenhandig testament (met strikte vormvereisten) of een notarieel testament bepaal je wie wat ontvangt en onder welke voorwaarden. Je kan het aanpassen wanneer je leven verandert. Let op: reservataire erfgenamen (zoals kinderen) genieten wettelijk bescherming. Een evenwichtig testament respecteert die grenzen én realiseert jouw doelen.

3) Schenking: Met een schenking draag je vermogen bij leven over. Je kan voorwaarden toevoegen, zoals:

voorbehoud van vruchtgebruik (je behoudt inkomsten of gebruik)
lasten of modaliteiten (bv. onderhoudsverplichting, onvervreemdbaarheid)

4) Controlestructuren: Wil je richting geven aan het beheer op langere termijn? Overweeg:

maatschap: bewaakt en structureert familievermogen, met scheiding tussen eigendom en beheer
levensverzekering (tak 21/23): stuurt de bestemming van kapitaal via begunstigingsclausules

5) Zorgvolmacht: Een zorgvolmacht wijst iemand aan die jouw vermogen mag beheren als jij dat zelf niet meer kan. Dit voorkomt blokkades op cruciale momenten (bv. verkoop, beleggingen, kosten). Het is een onmisbare schakel zodat je successieplanning ook uitvoerbaar blijft als je wilsonbekwaam zou worden.

Veelgemaakte fouten om te vermijden

Te laat beginnen, waardoor opties wegvallen.
Losse ingrepen zonder overkoepelend plan.
Geen afstemming tussen testament, schenkingen en huwelijkscontract.
Vormfouten bij een eigenhandig testament.
Geen actualisering na huwelijk, geboorte, echtscheiding of aankoop/overdracht van een bedrijf.

Praktisch stappenplan

1) Breng je vermogen en gezinssituatie volledig in kaart.

2) Bepaal je doelen: wie wil je wanneer en hoe bevoordelen?

3) Kies passende instrumenten en laat de juridische en fiscale impact doorlichten.

4) Leg vast: huwelijkscontract, testament, schenkingen, controlestructuren, zorgvolmacht.

5) Blijf opvolgen: evalueer om de paar jaar of bij belangrijke wijzigingen.

Voorbeelden uit de praktijk (Vlaanderen)

Nieuw samengesteld gezin: je wil dat zowel je partner als jouw eigen kinderen goed beschermd zijn. Een combinatie van huwelijkscontract , testament en eventueel schenking met voorbehoud van vruchtgebruik kan maatwerk bieden.
Eigenaars van een gezinswoning: je wil de levensstandaard van je partner garanderen en toch vermogen naar de kinderen laten doorstromen. Denk aan een keuzebeding of een schenking van blote eigendom met voorbehoud van vruchtgebruik.
Spaarders en beleggers: je wil eenvoud, lage kosten en toch controle. Vaak volstaat een testament met duidelijke legaten, aangevuld met een zorgvolmacht en eventueel een eenvoudige controlestructuur via levensverzekering.

Extra aandachtspunten voor particulieren

Documenteer je wensen duidelijk en bewaar de stukken op een vaste plaats.
Stem bankvolmachten, zorgvolmacht en testament op elkaar af.
Evalueer om de 3 tot 5 jaar of bij grote wijzigingen in gezin of vermogen.
Vermijd losse documenten zonder overkoepelend plan; werk naar één coherent dossier toe.

FAQ over successieplanning

Moet ik altijd een testament maken? Niet altijd. Het hangt af van je doelen en gezinssituatie. Bij maatwerk of complexe gezinnen is een testament vaak aangewezen om je wensen juridisch hanteerbaar te maken.
Is schenken altijd fiscaal voordeliger? Niet per se. De voordelen hangen af van het type vermogen, de modaliteiten, je tijdshorizon en het gewest. Laat de totale impact doorlichten voor je beslist.
Wat met mijn familiebedrijf? Meestal combineer je technieken (schenking met controle, maatschap, regeling in testament), met aandacht voor continuïteit en fiscale spelregels. Een traject op maat is essentieel.
Is een zorgvolmacht verplicht? Nee, maar ze is sterk aangeraden. Ze voorkomt blokkades als je later wilsonbekwaam wordt en zorgt dat je planning in de praktijk uitvoerbaar blijft.

Besluit

Het wettelijk erfrecht is een goed vangnet, maar geen maatwerk. Met een tijdige en geïntegreerde successieplanning stem je jouw vermogen en wensen op elkaar af, bewaak je de levensstandaard van je partner, geef je je (klein)kinderen een doordachte start en creëer je rust voor jezelf en je naasten.

Waarom Paraad Verzekeringen? Bij Paraad Verzekeringen krijg je heldere uitleg in begrijpelijke taal en een plan dat werkt. We vergelijken oplossingen, bewaken prijs-kwaliteit en stemmen verzekeringsoplossingen (zoals levensverzekeringen met aangepaste begunstigingsclausules) af op je juridische keuzes. We werken desgewenst samen met je notaris en/of fiscalist, zodat je dossier juridisch en fiscaal klopt én praktisch uitvoerbaar is.

Discretie en duidelijkheid We werken strikt vertrouwelijk en met duidelijke stappen en documenten. Jij houdt de regie, wij zorgen voor overzicht, opvolging en proactieve bescherming.

Vragen of persoonlijk advies? Plan een discreet gesprek:

E-mail: verzekeringen@paraad.be
Tel: 011 340 360
Adres: Kerkhovensesteenweg 306
Website: https://paraad.be/ We werken op afspraak (via de contactpagina, telefonisch of per mail).

Belangrijke noot Dit artikel is informatief en vervangt geen individueel juridisch of fiscaal advies. Regels kunnen verschillen per gewest en situatie. Laat je dossier altijd afstemmen op jouw context.